Mal qalığının hesablanması mühasibatlıq və maliyyə sahələrində əsas anlayışlardan biridir. Bu, şirkətin və ya müəssisənin mal və inventar qalığının dəyərini müəyyən etmək və hesablamaq üçün müxtəlif üsullardan istifadəni əhatə edir. Aşağıda ən çox istfiadə edilən üsullara və onların necə hesablandığına nəzər yetirək:
1. FIFO (First In, First Out) - İlk Gələn, İlk Çıxan
FIFO üsulunda, müəssisə ilk alınan malları ilk satan prinsipə əsaslanır. Bu, daha əvvəl alınan malların satılmasının təmin edildiyi bir yanaşmadır.
Hesablama:
- Satılan malların qiyməti:
İlk alınan malların qiymətinə əsaslanır.
- Qalan malların qiyməti:
Son alınan malların qiymətinə əsaslanır.
2. LIFO (Last In, First Out) - Son Gələn, İlk Çıxan
LIFO üsulunda, müəssisə son alınan malları ilk satan prinsipə əsaslanır. Bu yanaşma, ən son alınan malların ilk satılmasını nəzərdə tutur.
Hesablama:
- Satılan malların qiyməti:
Son alınan malların qiymətinə əsaslanır.
- Qalan malların qiyməti:
İlk alınan malların qiymətinə əsaslanır.
3. Vahid Qiymət Metodu (Weighted Average Method)
Bu üsulda, bütün alınan malların orta qiyməti hesablanır və bu qiymətə əsaslanaraq mal qalığı və satılan malların qiyməti müəyyən edilir.
Hesablama:
- Əvvəlcə bütün alınan malların ümumi qiyməti və ümumi miqdarı hesablanır.
- Satılan malların qiyməti bu orta qiymətə əsaslanır.
4. Ən Son Alınan Qiymət Metodu (Specific Identification Method)
Bu üsulda, hər bir malın konkret qiyməti izlənir və hər bir məhsulun qiymətinə əsaslanaraq hesablamalar aparılır. Bu metod xüsusi olaraq malların bir-birindən asanlıqla fərqləndirilə bildiyi və qiymətinin izlənilə bildiyi hallarda istifadə olunur.
Hesablama:
- Hər bir malın alınan qiyməti bilinir və satılan malların qiyməti bu qiymətə əsaslanır.
Bu üsulların hər biri müxtəlif biznes tələblərinə və mühasibatlıq ehtiyaclarına uyğun olaraq seçilə bilər. Hər bir metodun tətbiqi, şirkətin maliyyə hesabatlarına və vergi ödənişlərinə təsir edə bilər, buna görə doğru metodun seçilməsi əhəmiyyətlidir.
